Według Międzynarodowej Agencji Badań Nowotworów, za 25% przypadków raka piersi odpowiadają żywieniowe czynniki ryzyka. Rak piersi dotyka w Polsce jak i na całym świecie coraz więcej osób i jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u kobiet. W różnych badaniach naukowych na przestrzeni ostatnich lat udowodniono, że istnieją pewne produkty, których spożywanie może zwiększać ryzyko zachorowania na raka piersi jak i produkty, które zmniejszają to ryzyko. W poniższym artykule przybliżam, które produkty żywnościowe warto spożywać, a których powinno się unikać. Sprawdź jakie zmiany możesz wprowadzić w swojej diecie w celu profilaktyki zachorowania na raka piersi.
Spis treści:
- Tłuszcze w kontekście profilaktyki raka piersi
- Jakie znaczenie ma indeks glikemiczny w rozwoju raka piersi?
- Czy warto spożywać warzywa kapustne, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi?
- Zielona herbata jako silnie przeciwnowotworowy składnik diety
- Jakie korzyści można uzyskać z suplementacji witaminy D w kontekście profilaktyki jak i leczenia raka piersi?
- Czy alkohol trzeba całkowicie wykluczyć, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi?
Tłuszcze – zarówno ilość jak i jakość ma znaczenie
Dużo się mówi o znaczeniu tłuszczów w kontekście m.in. chorób układu krążenia. To jednak nie jedyne choroby, w których znaczenie ma udział tłuszczów w diecie. Jednym z czynników ryzyka zachorowania na raka piersi jest podwyższone stężenie estrogenów we krwi. Zauważono, że kobiety, które na ok. 3 miesiące ograniczyły ilość tłuszczów do 12-25% ogólnej kaloryczności diety uzyskały spadek stężenia estradiolu o prawie 8%. Można z tego wysnuć wniosek, że w profilaktyce raka piersi, korzystne jest ograniczenie (bezpiecznie do ok. 20%-25%) ilości tłuszczów w diecie. Obok ilości, bardzo ważna jest jakość tych tłuszczów. Ryzyko zachorowania na raka piersi zwiększa się, gdy dostarczamy z dietą znaczne ilości nasyconych kwasów tłuszczowych, które są obecne m.in. w czerwonym mięsie i pełnotłustym nabiale. Natomiast spożywanie produktów bogatych w kwasy omega-3 zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi.
Co możesz zmienić w swojej diecie?
- przynajmniej 2 x w tygodniu spożywaj ryby, takie jak: makrela, śledź, łosoś, sardynki, tuńczyk, dorsz, halibut. Jeśli nie jesz ryb, wprowadz suplementację kwasami omega-3 (EPA i DHA),
- codziennie, do jogurtu/koktajlu/sałatki lub innych potraw na zimno, dodaj 1 łyżeczkę zmielonego (na świeżo) siemienia lnianego,
- ogranicz spożywanie czerwonego mięsa: wieprzowiny, wołowiny, baraniny, kiełbas, wędlin, kabanosów i innych przetworów z czerwonego mięsa (dotyczy zwłaszcza kobiet po menopauzie).
Jakie znaczenie ma indeks glikemiczny w rozwoju raka piersi?
Indeks glikemiczny (IG) służy do określania szybkości z jaką wzrośnie poziom glukozy po spożyciu danego produktu w porównaniu do spożycia tej samej ilości glukozy (IG=100). Produkty wg indeksu glikemicznego dzielą się na:
- z niskim indeksem glikemicznym ≤55
- ze średnim indeksem glikemicznym 56 – 69
- z wysokim indeksem glikemicznym ≥70
W wielu badaniach zauważono związek pomiędzy spożywaniem produktów o wysokim indeksie glikemicznym, a zwiększonym ryzykiem zachorowania na różne nowotwory złośliwe, w tym również raka piersi. Dlaczego wysoki IG produktów przyczynia się do rozwoju raka piersi? Produkty o wysokim IG powodują, że po ich spożyciu gwałtownie rośnie poziom cukru we krwi, a co za tym idzie poziom insuliny, która ma za zadanie wprowadzić glukozę do komórek naszego organizmu w celu ich odżywienia. Natomiast wysoki poziom insuliny jest związany z nasilonym wytwarzaniem insulinogennego czynnika wzrostu (IGF). Wysoki poziom insuliny, IGF oraz insulinooporność to znaczące czynniki ryzyka zachorowania na raka piersi.
Które produkty należy ograniczyć do minimum lub spożywać rzadziej ze względu na wysoki indeks glikemiczny?
- chipsy i inne słone przekąski typu precelki, krakersy itp.,
- frytki,
- żelki,
- bagietki,
- kajzerki,
- chleb pszenny,
- wafle ryżowe,
- płatki kukurydziane,
- ryż biały,
- kasza jaglana ugotowana.
Jak obniżyć indeks glikemiczny potraw?
- produkty z wysokim IG połącz z produktami bogatymi w białko i/lub tłuszcz oraz błonnikiem. Np. ryż można podać z chudym mięsem (białkiem) i surówką warzywną (błonnik) polaną łyżeczką oleju lnianego (tłuszcz),
- makarony, ryże, kasze gotuj al dente, nie doprowadzaj do rozgotowania,
- ugotowane produkty skrobiowe (ziemniaki, ryż, płatki, kaszę) należy schłodzić w lodówce i zjeść następnego dnia (można je wtedy podgrzać). Podczas ochładzania produktów skrobiowych wytwarza się skrobia oporna, dzięki której produkty mają niższy indeks glikemiczny.
Jeśli potrzebujesz pomocy w zmianie nawyków żywieniowych i poprawy jakości swojej diety, zapoznaj się z moją ofertą – dietetyk Agata Cyran.
Moc w warzywach kapustnych – czy warto je wprowadzić do diety w ramach profilaktyki zachorowania raka piersi?
Warzywa kapustne są powszechnie stosowane jako składnik potraw. Warto więc wiedzieć, że posiadają też mnóstwo właściwości zdrowotnych, m.in. ich regularnie spożywanie zmniejsza ryzyko zachorowania na różne rodzaje nowotworów, w tym raka piersi. Szczególnie wartościowe pod kątem wartości odżywczej warzywa kapustne to: kapusta biała i czerwona, pekińska, włoska, kalafior, brokuł, rzepak, rzodkiewka, brukselka. Za prozdrowotne właściwości warzyw kapustnych odpowiadają glukozynolany, a produkty rozpadu tych związków hamują rozwój komórek rakowych oraz przyspieszają obumieranie tych komórek, które już mają uszkodzone DNA. W badaniach na Chinkach i Szwedkach wykazano, że kobiety, które uwzględniają w swojej diecie warzywa kapustne (w przypadku Szwedek 1-2 porcje/dzień) miały o prawie połowę mniejsze ryzyko zachorowania na raka piersi w porównaniu do kobiet, które nie spożywały tego rodzaju warzyw.
Jak czym warto pamiętać podczas włączania do diety warzyw kapustnych?
- bardzo ważne, żeby zastosować odpowiednią obróbkę kulinarną, ponieważ przy długim gotowaniu następuje utrata aż 70% glukozynolanów. Najlepiej wybrać gotowanie na parze lub krótkie duszenie pod przykryciem,
- osoby z niedoczynnością tarczycy powinny ograniczyć spożywanie warzyw kapustnych do 2-3 x w tygodniu (porcja ok. 100 g), żeby nie utrudniać wchłaniania jodu przez tarczycę oraz syntezy hormonów tarczycy. Pewnym jednak jest, że nie trzeba całkowicie wykluczać tych warzyw z diety.
Zielona herbata czyli bogactwo przeciwnowotworowych polifenoli
Herbata jest jednym z najczęściej wybieranych napojów na świecie. W kontekście profilaktyki nowotworowej, w tym raka piersi na szczególną uwagę zasługuje herbata zielona, która jest bogata w katechiny, a najbardziej znanym z nich jest 3-galusan epigalokatechniny (EGCG). Udowodniono, że EGCG ma właściwości hamujące rozwój raka piersi, a kobiety, które spożywają 3 lub więcej filiżanek zielonej herbaty dziennie mają o ok. 20% mniejsze ryzyko zachorowania na raka piersi w porównaniu do kobiet, które nie piją zielonej herbaty.
Suplementacja witaminy D a rak piersi
Jednymi z najlepiej poznanych właściwości odpowiedniego stężenia wit. D we krwi jest wpływ na kości oraz modulowanie odporności. Od niedawna zwraca się również szczególną uwagę na znaczenie suplementacji witaminy D w kontekście profilaktyki raka piersi. W badaniach zauważono, że pacjentki chore na raka piersi mają lepsze rokowania jeśli pochodzą z terenów o znacznym nasłonecznieniu (wtedy zachodzi synteza podskórna witaminy D). Niestety w naszej szerokości geograficznej, synteza witaminy D pod wpływem promieni słonecznej nie zachodzi od września do maja i należy zadbać o odpowiednią suplementację, a dawkę witaminy D najlepiej ustalić wykonując najpierw badanie poziomu witaminy D we krwi. Takie badania kosztuje ok. 80-100 zł. W innym badaniu wykazano, że suplementacja 1100 j. witaminy D wraz z 1400 mg wapnia przez okres 4 lat wiąże się z niższym ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej aż o 60-70%.
Podsumowując, istnieją produkty takie jak: czerwone mięso i ich przetwory, pełnotłusty nabiał, produkty z wysokim indeksem glikemicznym, których nadmierne spożycie wiąże się z większym ryzykiem zachorowania na raka piersi i w kontekście profilaktyki warto je ograniczyć. Istnieją jednak produkty, które mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi i warto je wprowadzić do diety lub zwiększyć ich ilość: ryby bogate w kwasy omega-3, siemię lniane, kapusta, brokuł, kalafior, rzodkiewka, brukselka a także zielona herbata. Należy się również zastanowić na suplementacją witaminy D.
Indywidualna współpraca dietetyczna – rezerwacja konsultacji online.
Czy alkohol trzeba całkowicie wykluczyć, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi?
Odpowiadając na pytanie zadane w nagłówku, to zdecydowanie tak. Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, którą można spożywać w kontekście zachorowania na nowotwory złośliwe. Badania naukowe biorą pod uwagę spożycie czystego etanolu, którego zawartość jest różna w zależności od rodzaju spożywanego alkoholu.
Jaki jest mechanizm wpływu alkoholu na rozwój raka piersi?
- Aldehyd octowy to produkt metabolizmu alkoholu. Negatywnie wpływa on na DNA, ponieważ doprowadza do niszczenia folianów i struktury DNA komórek stają się mniej stabilne.
- Etanol znacząco wpływa na układ hormonalny, wynika to z tego, że zarówno etanol jak i estrogeny są metabolizowane w wątrobie. Kiedy konsumpcja alkoholu jest nadmierna, doprawdza do uszkodzenia komórek wątroby, a tym samym do zdolności metabolizowania estrogenów, a ich podwyższony poziom we krwi jest jednym z czynników rozwoju raka piersi.
- Nadmierne spożycie alkoholu doprowadza do niedoborów cynku i ryboflawiny, co dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia raka piersi.
Piśmiennictwo:
- Zalega J., Szostak-Węgierek W. Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część II. Składniki mineralne, witaminy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, probiotyki, prebiotyki. Probl Hig Epidemiol 2013, 94(1): 50-58
- Zalega J., Szostak-Węgierek W. Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część III. Diety o właściwościach przeciwnowotworowych. Probl Hig Epidemiol 2013, 94(1): 59-70
- Szwejda-Grzybowska J. ANTYKANCEROGENNE SKŁADNIKI WARZYW KAPUSTNYCH I ICH ZNACZENIE W PROFILAKTYCE CHORÓB NOWOTWOROWYCH. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLIV, 2011, 4, str. 1039–1046
- Dydjow-Bendek D., Ejsmont J. Sposób żywienia a ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4): 618-622
- Kuryłowicz A, Bednarczuk T, Nauman J. Wpływ niedoboru witaminy D na rozwój nowotworów i chorób autoimmunologicznych. Endokrynol Pol 2007, 58(2): 140-152
- Cui Y, Rohan ET. Vitamin D, Calcium, and Breast Cancer Risk: A Review. Cancer Epidem Biomar Prev 2006, 15: 1427-1437.
- Malczyk A. Majkrzak Ż. Wybrane elementy stylu życia a ryzyko rozwoju raka piersi. Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4): 827-830