Niedoczynność tarczycy, w tym choroba Hashimoto, to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń hormonalnych, które dotyka 5-10% dorosłych w Polsce, głównie kobiet. Objawy takie jak zmęczenie, przyrost masy ciała, depresja czy problemy z płodnością znacząco obniżają jakość życia. Odpowiednia dieta może być kluczowym wsparciem dla leczenia farmakologicznego. Jako dietetyk kliniczny w Szczecinie pomagam pacjentom z niedoczynnością tarczycy i Hashimoto poprawić samopoczucie oraz wyniki badań dzięki indywidualnym zaleceniom żywieniowym.
Rodzaje niedoczynności tarczycy
- Subkliniczna. Charakteryzuje się podwyższonym poziomem TSH przy prawidłowych wartościach T3 i T4. Objawy są łagodne lub niewidoczne, ale bez odpowiedniego leczenia może rozwinąć się pełna niedoczynność.
- Kliniczna. Wyraźne objawy, takie jak zmęczenie, przyrost masy ciała, depresja, suchość skóry czy wypadanie włosów. Badania wykazują podwyższone TSH i obniżone wartości T3 oraz T4.
Przyczyny niedoczynności tarczycy
Najczęstszą przyczyną jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – choroba Hashimoto. Inne czynniki to:
- Niedobór jodu (wole endemiczne).
- Usunięcie tarczycy lub leczenie radiojodem.
- Leki (np. lit, amiodaron).
- Choroby przysadki mózgowej lub podwzgórza.
Badania diagnostyczne – co warto wykonać przed wizytą?
Aby skutecznie wspierać leczenie dietą, warto przeprowadzić następujące badania:
- TSH – Podstawowy wskaźnik funkcjonowania tarczycy.
- FT3 i FT4 – Hormony tarczycowe wskazujące na jej aktywność.
- Przeciwciała anty-TPO i anty-TG – Pomocne w diagnozie Hashimoto.
- USG tarczycy – Ocena struktury gruczołu i wykrycie ewentualnych zmian.
Dodatkowe badania ustalam indywidualnie z pacjentką na podstawie jej historii chorobowej i wyników które posiada. Zazwyczaj uzupełniamy wyniki dodatkowo o m.in. poziom witaminy D we krwi, witaminę B12, kwas foliowy, selen, cynk, wapń, sód.
Niedoczynność tarczycy a dieta – kluczowe składniki odżywcze
Z powodu obniżonego poziomu hormonów tarczycy, który spowalnia metabolizm, pacjenci często borykają się z przyrostem masy ciała oraz osłabioną zdolnością do utrzymania prawidłowej masy mięśniowej. Właściwa ilość białka w diecie pomaga w utrzymaniu masy mięśniowej, poprawia metabolizm oraz wspomaga utrzymanie prawidłowej wagi ciała.
Białko ma również znaczenie w produkcji enzymów i hormonów, w tym tych, które mogą wspomagać funkcjonowanie tarczycy. W diecie osób z niedoczynnością tarczycy warto stawiać na źródła białka wysokiej jakości, takie jak chude mięso, ryby, jaja, nabiał czy rośliny strączkowe.
Węglowodany
W przypadku węglowodanów nie został ustalony dolny limit gramowy jeśli chodzi o ich codzienne spożycie.
kontekście diety ubogiej w węglowodany, badania wykazały, że bardzo restrykcyjne diety niskowęglowodanowe (np. ketogeniczne) mogą negatywnie wpływać na funkcję tarczycy, prowadząc do obniżenia poziomu hormonów tarczycy. W długoterminowej perspektywie, brak odpowiedniej ilości węglowodanów może obniżyć produkcję hormonów tarczycy, co prowadzi do zmniejszenia metabolizmu. Należy jednak zaznaczyć, że umiarkowana redukcja węglowodanów, szczególnie w postaci cukrów prostych, może być korzystna w zarządzaniu wagą i stanem zapalnym u osób z niedoczynnością tarczycy.
Zamiast skupiać się na konkretnych liczbach gramów, ważniejsze jest, aby zwrócić uwagę na jakość węglowodanów w diecie. Dieta bogata w błonnik, pełnoziarniste produkty, warzywa i owoce ma korzystny wpływ na funkcjonowanie tarczycy. Zawarte w nich mikroelementy, takie jak cynk, selen, witamina A i C, są niezbędne dla zdrowia tarczycy i pomagają w optymalizacji jej pracy.
Tłuszcze
Tłuszcze, szczególnie te zdrowe, pełnią ważną rolę w diecie osób z niedoczynnością tarczycy. Zawierają one nie tylko kalorie niezbędne do utrzymania energii, ale także wspierają funkcje metaboliczne, regulację stanów zapalnych i zdrowie układu hormonalnego. Kluczowe w tym kontekście są kwasy tłuszczowe omega-3, które wykazują liczne korzyści zdrowotne.
Kwasy tłuszczowe omega-3, znajdujące się głównie w rybach morskich (np. łosoś, makrela) oraz w oleju lnianym i orzechach włoskich, mają działanie przeciwzapalne, które może być szczególnie korzystne w przypadku osób z niedoczynnością tarczycy, zwłaszcza tych, które mają autoimmunologiczną postać tej choroby (np. choroba Hashimoto). Badania wskazują, że kwasy omega-3 mogą:
- Wspierać układ immunologiczny. W chorobach autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto, omega-3 mogą wspomagać modulowanie odpowiedzi immunologicznej, redukując atakowanie tarczycy przez układ odpornościowy.
- Regulować poziom lipidów we krwi. Osoby z niedoczynnością tarczycy często mają problemy z podwyższonym poziomem cholesterolu, a omega-3 mogą pomóc w poprawie profilu lipidowego.
Źródła kwasów omega-3 (EPA i DHA):
- łosoś dziki
- sardynki
- makrela
- pstrąg tęczowy
- olej z wątroby dorsza
- algi morskie
Źródła kwasów omega-3 (ALA alfa-linolenowy)
- Olej lniany
- Nasiona chia
- Nasiona konopi
- Orzechy włoskie
- Olej rzepakowy
- Olej sojowy
| Składnik | Działanie | Źródła w diecie |
| Witamina D | Moduluje odpowiedź immunologiczną, Zwiększa wchłanianie wapnia,Wspomaga produkcję hormonów tarczycy | Tłuste ryby (łosoś, makrela), wątroba, jajka, wzbogacone mleko i produkty mleczne, grzyby, olej rybny.Zalecana suplementacja, najlepiej w zależności od stężenia we krwi. |
| Selen | Pomaga w ochronie tarczycy przed stresem oksydacyjnym. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania enzymów przekształcających T4 (tyroksynę) do aktywnego T3 (trójjodotyroniny) | Orzechy brazylijskie, ryby, jaja, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona słonecznika. Zalecane oznaczenie stężenie selenu we krwi przed rozpoczęciem suplementacji. |
| Cynk | Wsparcie układu odpornościowego Pomaga w utrzymaniu równowagi energetycznej organizmu Wsparcie syntezy hormonów tarczycy | Mięso, owoce morza (np. małże, ostrygi), orzechy, nasiona dyni, pełnoziarniste produkty zbożowe. |
| Jod | Jego niedobór prowadzi do powiększenia tarczycy (wole) Niezbędny do produkcji hormonów tarczycy (T3 i T4) | Sól jodowana, ryby morskie, wodorosty, owoce morza, jajka. |
| Magnez | Wspomaga konwersję T4 (tyroksyny) do aktywnej formy T3 (trójjodotyroniny). Niedobór magnezu może nasilić uczucie zmęczenia, które jest częstym objawem niedoczynności tarczycy. | Migdały, orzechy, nasiona, pełnoziarniste produkty zbożowe, zielone warzywa liściaste (np. szpinak). |
Hashimoto a dieta eliminacyjna – co mówią badania naukowe?
- Źródła naukowe wskazują, że eliminacja glutenu nie jest konieczna u większości pacjentów z Hashimoto, o ile nie współwystępuje celiakia. Badania wykazały, że gluten nie wpływa bezpośrednio na produkcję przeciwciał przeciwtarczycowych ani na funkcję tarczycy u osób bez celiakii.
- Wyjątek to celiakia. U pacjentów z Hashimoto i współistniejącą celiakią dieta bezglutenowa może poprawić wchłanianie lewotyroksyny i zmniejszyć poziom TSH.
Gluten nie musi być eliminowany u wszystkich pacjentów z Hashimoto. Wykluczenie glutenu ma sens głównie w przypadku współistnienia celiakii lub nadwrażliwości na gluten.
Laktoza a Hashimoto
Nawet 76% pacjentów z Hashimoto ma nietolerancję laktozy. Spożycie laktozy może obniżać skuteczność lewotyroksyny i podwyższać poziom TSH.
Korzyści z diety bezlaktozowej u osób z nietolerancją laktozy to poprawa wchłaniania leków i zmniejszenie objawów takich jak wzdęcia czy bóle brzucha.
Dieta bezlaktozowa jest wskazana dla pacjentów z Hashimoto, u których potwierdzono nietolerancję laktozy.
Goitrogeny i warzywa krzyżowe
Warzywa krzyżowe (np. brokuły, kapusta, kalafior) zawierają goitrogeny, które mogą zakłócać wychwyt jodu przez tarczycę. Jednak ich wpływ jest istotny głównie przy dużym spożyciu surowych warzyw i niedoborze jodu.
Obróbka termiczna (gotowanie, blanszowanie) redukuje zawartość goitrogenów o około 30–50%, co sprawia, że spożywanie tych warzyw w umiarkowanych ilościach jest bezpieczne.
Nie ma potrzeby całkowitej eliminacji warzyw krzyżowych z diety. Wystarczy je gotować i spożywać w umiarkowanych ilościach.
Dlaczego mimo leczenia lewotyroksyną nie widzę poprawy?
Podczas wizyt z pacjentkami zauważyłam, że może być tego kilka przyczyn.
- Niezachowanie higieny brania leku, czyli kawa już po 30 minutach od wzięcia lewotyroksyny, co zaburzy jej wchłanianie. Odstęp od śniadania powinien być min. godzinę, a od kawy/herbaty 2 godziny.
- Niedobory pokarmowe, takich składników jak żelazo, selen, cynk, witamina B12.
- Zaburzenia mikrobioty jelitowej, w wyniku której następuje gorsze wchłanianie leku (np. w przebiegu celiakii). Aż 20% T3 powstaje w jelitach.
- Przyjmowanie lewotyroksyny razem z innymi suplementami takimi jak np. magnez i wapń, co utrudnia wchłanianie leku.
Dietetyk kliniczny Szczecin – jak mogę pomóc?
Jako dietetyk kliniczny specjalizujący się w niedoczynności tarczycy i Hashimoto pomagam pacjentom w opracowaniu indywidualnych planów żywieniowych dostosowanych do ich potrzeb zdrowotnych i stylu życia. W moim gabinecie dowiesz się:
- Jak dieta może wspierać leczenie farmakologiczne?
- Jakie produkty wybierać dla zdrowia tarczycy?
- Jak unikać błędów żywieniowych wpływających na samopoczucie?
Zapraszam na konsultację – razem zadbamy o Twoje zdrowie!